සුන්දර මාතර.

මම මගේ පැටිවිය ගෙවුනු වත්තල ගැන ලිපියක් කලින් ලියූවා මතකයි. දැන් මම මගේ නිවස හැටියට තෝරාගෙන තිබෙන්නෙත් මාතර නම් අතිපෞරාණික නුවරයි. මගේ මව්පිය දෙපාර්ශ්වයෙන් මෙන්ම මගේ වෙද හාමිනේගේ පාර්ශ්වයෙන්ද මගේ අද වාසස්ථානය වෙලා තිබෙන්නේත්, මාතරයි. ඒ එසේ නමුත් අපි අපේ පහසුව තකා ජීවත් වෙන්නේ කොළඹ.

මම ගිය සතියේ මාතර පිළිබඳව කෙටි ලිපි පෙලක් ලියන්න පටන් ගත්තා. නමුත් මගේ ලිපි සීරීස් පටන් ගත්තට ඒවා ඉවර කරන්න ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මම සිතා ගත්තා ඉතාම කෙටියෙන් මාතර ගැන ඒ ලිපියේ දෙවනි කොටස විදියට මේ අලුත් ලිපිය ලියන්න. මේක තුන් වැනි කොටසකට යනවද කියලා නම් මම තාම දන්නේ නැහැ. ඒවා ඉතින් එන එන හැටියට තමයි.

කොළඹ සිට කිලෝ මීටර 160 දකුනට යනවිට ලංකාවේ දකුණු වෙරල තීරයේ තමයි මාතර නගරය පිහිටා තිබෙන්නෙ. මාතර නගරයේ තිබෙන සුන්දර බවට මූලිකම හේතුව තමයි සුන්දර නිල්වළා නදිය නගරය හරහා ගලා බැසීම.

මුලින්ම අපි බලමු මාතර කියන නම හැදුනු හැටි.

උතුරු පලාතේ මන්නාරම නගරයට තමයි අපි මහතොට කියන්නේ. ඒ ප්‍රසිද්ධ වුනු හැටි. නමුත් ඇත්තටම කලින්ම මහතොට කියා හඳුන්වා ඇත්තේ මාතරටයි. දෙවනි පැරකුම් රජ දවස ලියා ඇති සෙල් ලිපියකින් කියවෙනවා මහාතීර්ථය නම් ජාත්‍යන්තර වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් දෙවිනුවර ආසන්නයේ පැවති බව. මේ නගරයේ පාලනයට "මහපඬිතේ" නම් නිළධාරියෙක් රජයෙන් පත්කල බවත්, වරාය සංස්ථාවක් මඟින් නගරයේ පාලනද කල බවත් ඒ සෙල් ලිපිය අනුව අපට පැහැදිලි වෙනවා.

මතර නගරය මැදින් ගලා බසිනා නිල්වළා නදියෙන් එතෙරවීමට තිබුනා වූ මහ තොටක් නිසා මෙය මහතොට වූ බව තමයි වැඩියෙන්ම විශ්වාස කරන සාධකය වෙන්නේ. මාතර සිට කොළඹ දෙසට යත්දී තොටවල් කීපයක්ම හමුවෙනවා. ඒවා නම් ගිංතොට, වැලිතොට, බෙන්තොට, කළුතොට, සහ කොලොන්තොටයි.

දඹදෙනි රාජධාණී සමයෙහි මාතර පාලකයා ලෙස පැමිණි වීරබා මාපානන් විසින් මාපාපටුන ලෙස මේ නගරය නම් කෙරෙනවා. ඒ බව පරවි සන්දේශයේද සඳහන් වෙනවා. තොටගමුවේ සිරි රහල් හිමියන් විසින් මෙලෙස එය දක්වා තිබෙනව.

මාපා වීරබා කරවූ නමින් තමා
මාපා පටුන දැක යාගන් නොවී පමා

එම සංදේශයේම තවත් තැනක,

එම විට මඟට බැස යව මහතොට ගමට

ලෙසද, සඳහන් වේ. මින් එම නගරයේ එක් පසක් එනම් සමුද්‍රාසන්න පෙදේස මහතුට නමින්ද, අනෙක් පස එනම් දකුණු පස මහතොට ගම නමින්ද ව්‍යවහාර වූ බව පෙනී යනවා.

මයුර සංදේශයේද,

බල මදැතුන් මාතොට ඇත්හලේ නිලේ

යයි සඳහන් කරයි. ඈත කාලයේ ඉතා සටන්කාමී බටු ඇතුන් නම් විශෙෂ ඇත් වරගය මාතරට සුවිශෙෂී විය.
මේ අනුව මාපාපටුන, මාතොට, මාතොට ගම, යනුවෙන් මාතරට ව්‍යවහාර කර ඇතිබව පෙනේ.

පෘතුග්‍රීසි ජාතික කිව්රෝස් පූජකයානන් විසින් මාතර නාමය මෙසේ විවරණය කර ඇත.
මාතොර- විශාල වරායක් පිහිටි නිසා,
විශාල බලකොටුව යන අර්තයෙන් මාලා තොට යන නම් ස්වදේශියකන් විසින් ව්‍යවහාර කෙරේ යනුයි.

1672 ඕලන්ද ජාතික බෙල්දෙයස් පූජකවරයා මාතුරෛ යනුවෙන් මාතර හඳුන්වා ඇත. එනම් තුරෛ යනුවෙන් හැඳින් වෙන්නේ ද්‍රවිඩ ඌරුවට තොට යන්නයි. 1744 හයිඩ් මදරන් නැමැත්තා මදුරෙ යනුවෙන්ද තම සටහන් මගින් මාතර හන්දුන්වා ඇත.

අද මාතර නගරය දකුණු පලාත් සභාවට අයත් විශාල නගරකි. එකල ද මාතර විශාල නගරක් බව අපට සධක ඇතිව කිව හැක. අද මාතර එක් මහ දිසාපති කොට්ටාශයකි. එය කඩවත් සතර, වැල්ලබඩ පත්තුව, කන්ද බඩ පත්තුව, ගඟ බඩ පත්තුව, වැලිගම් කෝරළය, මොරවක් කෝරළය යනුවෙන් කොටස් හයකින් සමන්විතය.

පුරාණ බෙදීම අනුව රෝහණ ප්‍රදේශයට අයත් මේ ප්‍රදේශය, මාතර දොළොස් කෝරළය, වැලිගම් දහස් ගමයයි ප්‍රධාන කොටස් දෙකකට බෙදී පැවැති බව කඩඉම් පොත් වලින් අනාවරණය වේ.


මාතර වසර පන්දහසක අතීත තතු දැනට සොයාගෙන ඇති අතර මාතර ප්‍රධානවම නාගයන්ගේ නගරයක් බව පෙනේ. ඉදිරි තතු පසුව බලමු. කෙදිනක හෝ විවේක ඇති විටක